วัดโตนดหลวง

วัดโตนดหลวง ตั้งอยู่ที่หมู่บ้านโตนดหลวง หมู่ที่ 9 ห่างจากถนนกั้นน้ำเค็มประมาณ 200 เมตร วัดตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของถนน เป็นวัดโบราณสันนิษฐานว่า สร้างขึ้นราวปลายสมัยอยุธยา หรือ ต้นรัตนโกสินทร์ ไม่ปรากฏว่าใครเป็นผู้สร้างขึ้น

ตามคำบอกเล่าสืบต่อกันมาของคนรุ่นเก่าในหมู่บ้าน กล่าวว่าหมู่บ้านแห่งนี้เดิมเป็นหมู่บ้านป่า ต่อมาพระมหากษัตริย์องค์หนึ่งเสด็จมาพร้อมด้วยพระมเหสี ซึ่งทรงพระครรภ์และประสูติพระโอรสที่บริเวณนี้
พระองค์จึงทรงโปรดให้สร้างบ้านแปลงเมืองขึ้นพระราชทานนามว่า “บ้านลูกหลวง” นัยว่ามีพระประสงค์จะให้พระโอรสของพระองค์ ได้ปกครองบ้านเมืองนี้ต่อไปในภายภาคหน้า เมื่อกาลเวลาล่วงเลยมา นามบ้านลูกหลวงก็กลายชื่อเป็น “โตนดหลวง”
สันนิษฐานว่าการที่บริเวณแห่งนี้เต็มไปด้วยต้นโตนด และด้วยเหตุที่ว่า“ลูกหลวง” ไม่ได้ประทับอยู่ที่นี่เสียแล้ว
ผู้คนยุคต่อมาจึงเรียกชื่อใหม่ว่า “บ้านโตนดหลวง” มาจนถึงปัจจุบันนี้

จากหนังสืองานราตรีสหเพชรภูมิฉบับวันที่ 15 กันยายน 2527 กล่าวว่าโตนดหลวงเป็นตำบลเก่าแก่สมัยอยุธยาตอนต้น
ด้วยอ้างว่ามีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ว่าสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเคยเสด็จแปรพระราชสัณฐานและได้ทรงสร้างตำหนักประทับแรมที่นี่

ปัจจุบันบ้านโตนดหลวงเป็นหมู่บ้านในเขตปกครอง ตำบลบางเก่า อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี บ้านโตนดหลวง
ได้รับการคัดเลือกให้เป็นหมู่บ้านพัฒนาดีเด่นของจังหวัดเพชรบุรี ประจำปี 2546 ด้วยความมุ่งหวังว่าบ้านโตนดหลวง จะพัฒนาสู่ความเป็นหมู่บ้าน “แผ่นดิน แผ่นดินทอง”

ถาวรวัตถุปัจจุบันทางวัดได้บูรณะซ่อมแซม
ให้มีสภาพอย่างเดิมโดยมิได้เปลี่ยนแปลงแต่อย่างใด คือลักษณะอุโบสถคล้ายเรือสำเภา มีประตูหน้าหันไปทางทิศตะวันออก มีประตูเดียว และมี หน้าต่าง 2 บาน อุโบสถลักษณะนี้เรียกว่า “อุโบสถมหาอุตม์”

วัดโตนดหลวง มีตำนานเล่าขานหลายเรื่อง เดิมมีสระอยู่หน้าอุโบสถแต่หน้าอุโบสถแต่เล็กกว่าสระปัจจุบัน พระครูภาวนาวัชโรภาส ท่านได้สร้างสระให้ใหญ่ขึ้น เมื่อปี 2510 และเทคอนกรีตเพื่อใช้ทำสระประปา แจกตามหมู่บ้าน 8 หมู่บ้าน และด้านหลังอุโบสถมีบ่ออยู่ 1 ลูก สมัยก่อนผู้เฒ่า เล่าให้ฟังว่ามีกวางมากินน้ำอยู่ที่บ่อนี้ แต่ปัจจุบันได้กลบไปแล้ว
วัดโตนดหลวง พบหลักฐานทางทะเบียนวัด ที่อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี ได้บันทึกไว้ว่า ได้ประกาศจัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2360 และได้รับวิสุงคามสีมา เมื่อ พ.ศ. 2380 แต่วันเดือนปี ไม่ปรากฎ

วัดโตนดหลวง มีเสนาสนะ ประกอบด้วย อุโบสถ เจดีย์ หอสวดมนต์ ศาลาการเปรียญ หอกลาง กุฏิ วิหาร เป็นต้น
กุฏิเดิมสมัยหลวงพ่อเทียนจะมาอยู่นั้น อยู่ทางทิศเหนือที่โรงเรียนวัดโตนดหลวงตั้งอยู่ปัจจุบัน หลวงพ่อเทียนเห็นว่าไม่เหมาะสมท่านจึงได้ทำการ
สร้างใหม่เป็นรูปกุฏิแบบปัจจุบัน แต่บนหลังคากุฏิด้านทิศใต้ ไม้เครื่องบนผุมากหลวงพ่อแผ่ว ท่านจึงได้เปลี่ยนใหม่ทั้งหมด โดยได้เริ่มสร้างตั้งแต่ พ.ศ.2525 จนสำเร็จเรียบร้อย

เจ้าอาวาสวัดโตนดหลวงตั้งแต่อดีต เท่าที่มีหลักฐานปรากฏ
พ.ศ. 2412 – 2430 หลวงพ่อผลัด
พ.ศ. 2430 – 2457 หลวงพ่อเทียน
พ.ศ. 2457 – 2500 หลวงพ่อสุข อินฺทโชโต
พ.ศ. 2500 – 2538 หลวงพ่อแผ่ว ปณฺฑิโต
พ.ศ. 2542 – 2558 หลวงพ่อย้อน ธมฺมวํโส
พ.ศ. 2558 – ปัจจุบัน พระสมุห์คำตัน

ชมเหรียญหลวงพ่อแผ่ว วัดโตนดหลวง รุ่นแรก ปี 2517