ประวัติพระเครื่องเพชรบุรี

พระเครื่องเมืองเพชร

พระเครื่องของเพชรบุรีในรอบ 100 ปีที่ผ่านมามีพัฒนาการและความเปลี่ยนแปลงทางความหมายจนมาถึงพระเครื่องจากพระเกจิดังในท้องถิ่น แต่สำหรับสายพระคณาจารย์เมืองเพชรบุรีแล้ว การสั่งสมวิชาและชื่อเสียงของพระเกจิอาจารย์ในสมัยก่อนได้ก่อให้เกิดการสั่งสมทางวัฒนธรรมอันเป็นฐานเชิงคุณค่าซึ่งมีผลต่อภาพลักษณ์ของพระเครื่องเมืองเพชรบุรีในยุคที่สืบต่อกันมา จังหวัดเพชรบุรีถือได้ว่ามีพระเกจิอาจารย์ที่มีชื่อเสียงอยู่หลายท่าน ได้แก่ หลวงพ่อฉุย วัดคงคาราม , หลวงพ่อทองสุข วัดโตนดหลวง ,หลวงพ่อแดง วัดเขาบันไดอิฐ

ชื่อเสียงของพระเกจิทำให้เกิดภาพลักษณ์บางอย่างโดยเฉพาะในเรื่องพุทธานุภาพ สำหรับเมืองเพชรบุรีแล้วยิ่งผูกเข้ากับลักษณะทางท้องถิ่นว่าด้วย “เมืองคนดุ” หรือ “เมืองนักเลง” ไปจนถึง “พระดีที่นักเลงยังต้องเคารพ” ยิ่งกลายเป็นภาพลักษณ์ที่สำคัญของพระเครื่องเพชรบุรี

เมื่อพิจารณาถึงลักษณะของพระเครื่องเมืองเพชรแล้ว อาจต้องกล่าวถึงสายพระเกจิอาจารย์ โดยผู้วิจัยแบ่งยุคสมัยของพระเกจิอาจารย์เมืองเพชรเป็น 2 ยุค คือ

ยุคบูรพาจารย์ (ปี2460-2500) เป็นช่วงเวลาสั่งสมความรู้ การคิดค้นวิชาอาคม และแลกเปลี่ยนวิชาทั้งในและนอกพื้นที่

ยุคสืบทอดวิชา (ปี2501-ปัจจุบัน) เป็นยุคที่คุณค่าทางวัฒนธรรมของพระเครื่องดำรงอยู่ในท้องถิ่น ท่ามกลางกระแสที่มีพุทธพาณิชย์เข้ามาเกี่ยวข้อง

ยุคบูรพาจารย์

เดิมทีพระเกจิอาจารย์ส่วนใหญ่จะสร้างพวกเครื่องรางของขลังเพื่อแจกให้ผู้มีจิตศรัทธาสำหรับบูชาติดตัว เป็นของจำพวกตะกรุด ลูกอม ปลัดขิก ซึ่งล้วนแต่เกิดขึ้นเมื่อพระเกจิได้วิชาความรู้มาจากตำราและคัมภีร์เกี่ยวกับพุทธมนต์ขั้นลึกซึ้งจนสามารถนำบทย่อมาบริกรรมภาวนาจนปลุกเสกวัตถุให้ “ขลัง”

สายพระเกจิที่มีชื่อเสียงมี 7 สำนักวิชา คือ สำนักวัดเขาบันไดอิฐ, สำนักวัดพระนอน, สำนักวัดพระทรง, สำนักวัดสิงห์, สำนักวัดในปากทะเล,สำนักวัดบรรพตาวาส(เขากระจิว), สำนักวัดโตนดหลวง

แต่ละสำนักมีลักษณะและวัฒนธรรมแตกต่างกัน อาทิ สำนักวัดเขาบันไดอิฐ ซึ่งพระเกจิที่โด่งดังคือ หลวงพ่อแดง หรือพระครูญาณวิลาส ศิษย์วัดเขาบันไดอิฐโดยตรง ผู้วิจัยอธิบายว่า สำนักนี้มีพระสงฆ์ที่มีความเก่งกล้าในทางวิปัสสนาธุระ อาทิ พระอาจารย์แสง และพระอาจารย์เปลี่ยน แม้จะไม่สามารถหาข้อมูลเป็นแหล่งอ้างอิงได้ชัดเจน แต่จากการบอกเล่า ว่ากันว่า ทั้งสองท่านเชี่ยวชาญการวิปัสสนากรรมฐานและมีวิชาอาคมแก่กล้ามาก

ความศักดิ์สิทธิ์อันเกิดจากการปลุกเสกของหลวงพ่อแดงได้ทำให้แม่ทัพและเจ้านายได้เข้ามาขอจัดสร้างพระเครื่องของหลวงพ่อแดงหลากหลายรุ่น โดยเฉพาะเหรียญรุ่นแรก ในปี 2503 ซึ่งในขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสมณศักดิ์แก่ท่านที่ “พระครูญาณวิลาส” พร้อมด้วยสัญญาบัตรพัดยศแก่หลวงพ่อแดง ลูกศิษย์ของท่านจึงขอจัดสร้างเหรียญรูปเหมือนท่านเป็นครั้งแรก เมื่อท่านมีชนมายุได้ 82 ปี โดยจัดสร้างเนื้อเงิน 83 เหรียญ และทองแดง 15,000 เหรียญ

อีกกรณีคือพระเครื่องของหลวงพ่อที่มีชื่อเสียงเรื่องพุทธานุภาพอย่าง พระเครื่องหลวงพ่อทองสุข ผู้วิจัยอ้างอิงว่า เสียงเล่าลือถึงอภินิหารของท่านทำให้คนเพชรบุรีและจังหวัดอื่นเลื่อมใสศรัทธาเป็นอย่างมาก ข้าราชชั้นผู้ใหญ่ในประเทศต้องขอให้ท่านช่วยลงกระหม่อมให้ อาทิ พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) และพันเอก พระยาศรีสุรสงคราม เดิมทีพระเครื่องของหลวงพ่อทองสุขได้รับความนิยมสูงในเพชรบุรี แต่มาราคาแพงมากหลังปี 2540

หรือกรณีเอกลักษณ์ของท้องถิ่นที่ผูกโยงเข้ากับลักษณะ “ความเป็นนักเลง” ก็ถูกผูกเข้ากับเรื่องเล่าเบื้องหลังของพระเกจิดังหลายท่าน อย่างเช่น กรณีหลวงพ่อทองสุข อินทโชโต เจ้าอาวาสวัดโตนดหลวง ซึ่งประวัติของท่านเล่าว่า เมื่อท่านอายุ 15 ปี ครอบครัวของท่านย้ายที่พำนักอาศัยไปอยู่ที่บ้านเพลง กิ่งอำเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี ในช่วงนี้ท่านชอบเที่ยวเตร่ จนคบกับพวกนักเลงอันธพาล จึงกลายเป็นนักเลงและอาชญากรคนสำคัญในละแวกจังหวัดราชบุรี เพชรบุรี และสมุทรสงคราม

ท่านคอยหลบซ่อนตัวหนีเจ้าหน้าที่อยู่ในป่า และต้องอยู่ในสภาพอดอยาก ต้องตัดสินใจบวชในวัย 32 ปี กลายเป็นโจรกลับใจเป็นคนดี และเป็นพระนักพัฒนา อีกทั้งยังขึ้นชื่อเรื่องยาแผนโบราณ จากคำเล่าลือคือมียาแผนโบราณรักษา “คนบ้า” ให้หายขาดได้ ผู้วิจัยอธิบายว่า มียาต้ม 1 ยาผงแสงหิรัญ 1 ผู้ที่ปฏิบัติตามได้จะหาย และแน่นอนว่า วิชาทางไสยศาสตร์ก็ขลังเป็นอย่างมาก เรื่องราวเกี่ยวกับอภินิหารที่เล่าลือกันในพื้นที่ทำให้คนในท้องถิ่นและละแวกใกล้เคียงเลื่อมใสท่าน

ภายหลังต่อมา สายวัดโตนดหลวงถือกันว่าเป็นสายที่ใหญ่ที่สุดและยืนยาวมาจนถึงปัจจุบัน ในวงการพระเครื่องล้วนยอมรับกันว่าสำนักนี้เข้มขลังเป็นอันดับต้นๆ  บรรดานายทุนมักไล่ตามสายของหลวงพ่อทองสุขเมื่อมีการสร้างพระในจังหวัดเพชรบุรีเสมอ และวัตถุที่สร้างก็มักเป็นที่นิยมอย่างมาก

โดยภาพรวมแล้วเป็นยุคการสร้างพระเครื่องเพื่อสาธารณประโยชน์เป็นสำคัญ อาทิ การสร้างเหรียญรุ่นแรกของหลวงพ่อฉุย วัดคงคาราม ในปีพ.ศ.2465 เพื่อแจกให้แก่ญาติโยมที่มาร่วมทำบุญสร้างมณฑปของวัดคงคาราม กระแสวัฒนธรรมพระเครื่องในสังคมในยุคเดียวกันนี้ มีการสร้างพระเครื่องในที่ต่างๆซึ่งมีลักษณะเป็นที่ระลึกให้แก่ชาวบ้านที่มาร่วมทำบุญที่วัด เช่น พระของหลวงพ่อเกษม เขมโก จังหวัดลำปาง ในยุคแรก ที่เน้นไปที่การสร้างพระเครื่องเพื่อการทำบุญเป็นหลัก

ยุคสืบทอดวิชา

เมื่อเจ้าอาวาสรุ่นต่อมาของแต่ละวัดเริ่มพัฒนาวัดอย่างจริงจัง หลังจาก พ.ศ. 2500 เป็นต้นมาถือว่าเป็นช่วงของการสร้างพระเครื่องเพื่อหารายได้สมทบทุนสำหรับการสานต่องานของพระเกจิยุคก่อนหน้า ขณะที่การสร้างพระเครื่องในพื้นที่อื่นๆในยุคเดียวกัน ผู้วิจัยพบว่า เป้าหมายของการสร้างพระเครื่องก็ออกมาเป็นแบบเดียวกันคือ หารายได้เข้ามาเพื่อวัดและสาธารณประโยชน์

ในช่วงนี้ทำให้เห็นว่า พระเครื่องได้กลายเป็นแหล่งหารายได้ที่สำคัญมากในสังคมไทย พระเครื่องจึงได้มีความหมายในฐานะสินค้าอย่างหนึ่งในตลาด ที่เมื่อสร้างออกมาจากวัดแล้วก็ได้มีการเช่าหากันโดยทั่วไป

หลังจากนั้นมา เมื่อถึง พ.ศ. 2540 พระเครื่องเมืองเพชร เริ่มเปลี่ยนรูปแบบการสร้างมาเป็นทำรายได้ให้กับคนบางกลุ่มจากนอกพื้นที่ซึ่งอาจกล่าวได้ว่าเข้ามาลงทุนเชิงพาณิชย์จากการสร้างพระเครื่องให้กับวัดในพื้นที่ต่างๆ อันถือเป็นช่องทางสร้างตลาดอีกหนึ่งรูปแบบ

ช่วงกระแสวัฒนธรรมพุทธพาณิชย์

จากการศึกษาแล้ว เพชรบุรีเข้าเป็นส่วนหนึ่งของกระแสพุทธพาณิชย์ที่เปลี่ยนแปลงรูปแบบมาเป็นการสร้างรายได้ให้กลุ่มนายทุน เริ่มใช้เอกลักษณ์เฉพาะตัวของพระเครื่องที่สัมพันธ์กับความเป็นท้องถิ่นของเมืองเพชรในแง่ของการเป็นเมืองคนดุ มีพระเกจิที่โด่งดังเรื่องความขลังในอดีตที่สร้างพระเครื่องแล้วมีประสบการณ์เป็นที่นิยมของคนทั่วไป เกิดการสืบค้นประวัติการเรียนวิชาของพระเกจิยุคปัจจุบันกับพระเกจิยุคก่อนหน้า นำมาสู่การสร้างพระเครื่องโดยนำเอาเอกลักษณ์ของท้องถิ่นมาเป็นจุดขายของพระเครื่องจากเมืองเพชร

กล่าวคือ มีกลุ่มนายทุนเข้ามาขอให้วัดสร้างวัตถุมงคลโดยยกเหตุผลเรื่องนำปัจจัยไปพัฒนาวัด และมีเหตุผลอีกประการคือหาผลประโยชน์เชิงพาณิชย์ ซึ่งปรากฏการณ์นี้คนในท้องถิ่นมองว่า เป็นการทำพระขาย บางครั้งคนในพื้นที่ถึงกับไม่เห็นด้วยก็มี

พระเครื่องยุคใหม่ในเพชรบุรีหลัง ปี 2540 ซึ่งจัดสร้างโดยมีเหตุผลทางธุรกิจเข้าไปมีส่วนร่วมด้วยนั้น เป็นปรากฏการณ์ที่ทำให้เกิดการสร้างพระอย่างหลากหลาย พบการแบ่งแยกลักษณะวัสดุ พระที่จัดสร้างด้วยวัสดุที่มีมูลค่าและคุณค่ามาก ทำให้พระเครื่องมีราคาสูงมากขึ้น

ข้อมูลเหล่านี้คือภาพรวมของพัฒนาการพระเครื่องเมืองเพชรผ่านการศึกษาวิจัยโดยคนท้องถิ่นที่คุ้นเคยกับพื้นที่เอง